Miód może być trujący? Na co uważać i jakie rośliny mogą być groźne

Miód, nie bez powodu nazywany płynnym złotem, to niezwykły dar natury. Naturalny miód zwiera w swoim składzie mnóstwo substancji odżywczych (m.in. białek, kwasów organicznych, aminokwasów) i wiele cennych dla naszego zdrowia związków organicznych m.in. o działaniu antybiotycznym.

Niestety, mimo iż czysty, naturalny miód pszczeli to skarbnica zdrowia, nie zawsze możemy cieszyć się nim bez obaw. Wprawdzie kupując prawdziwy, polski, ekologiczny i certyfikowany miód u rzetelnego sprzedawcy, nie musimy martwić się jego jakością, gdyż zwykle jest on na tyle dobrze sprawdzony, że nie stanowi dla nas żadnego zagrożenia.

Gorzej, jeśli zdecydujemy się na zakup taniego miodu z nieznanego źródła lub co gorsza, miodu pochodzącego z odległych rejonów świata. Takie miody nie są zwykle poddane żadnej kontroli i mogą zwierać przeróżne dodatki, a nawet toksyny i substancje niebezpieczne dla naszego zdrowia. Oprócz tego, że mogą być zwyczajnie „oszukane” i wymieszane m.in. z syropem cukrowym lub skrobią, mogą też zawierać substancje toksyczne, pochodzące np. z roślin, leków, konserwantów lub środków ochrony roślin.

Wprawdzie chemikalia (m.in. systemiczne środki ochrony roślin) rzadko trafiają do miodu, gdyż zwykle trują same pszczoły, które mogą z ich powodu masowo chorować, a nawet umierać, ale już nektar zbierany przez owady z trujących roślin może trafić do miodu, skutecznie go skażając. W renomowanych sklepach takiego miodu raczej nie znajdziemy, ale już na osiedlowym bazarku lub w Internecie możemy na niego trafić (zwykle pochodzi z odległych rejonów świata np. Turcja, Nepal, Chiny).

Poza „sztucznymi” substancjami, które mogą zatruć miód niebezpieczne mogą być także niektóre rośliny.

Co prawda nie wszystkie trujące rośliny wytwarzają pyłek groźny dla pszczół czy ludzi (taki niegroźny pyłek ma np. robinia akacjowa czy naparstnica purpurowa). Poza tym wiele pochodzących z nich toksyn jest neutralizowana podczas produkcji miodu, są jednak też takie gatunki, z których toksyny mogą trafić do miodu, zagrażając naszemu zdrowiu.

Do roślin, z których może powstać toksyczny miód należą między innymi niektóre różaneczniki, w tym głównie różanecznik lub azalia pontyjska nazywana azalią żółtą (Rhododendron luteum). Jej nektar oprócz wielu innych związków, zawiera w swoim składzie trującą grajanotoksynę, działającą toksycznie m.in. na układ krążenia i układ nerwowy.

Miód z kwiatów azalii pontyjskiej pochodzi zwykle z Turcji, gdzie jest ceniony jako tradycyjny środek leczniczy na niektóre dolegliwości. Mimo to jego spożycie może wywołać m.in. arytmię serca, mdłości, otępienie, zawroty głowy (nazywany jest nawet z tego powodu „miodem obłędu” lub „szalonym miodem”).

Zaszkodzić może nam również miód skażony nektarem z kwiatów złotokapu zwyczajnego (Laburnum anagyroides), zawierającego w swoim składzie toksyczne alkaloidy.

Na zdrowie nie wyjdzie nam także miód z domieszką nektaru pochodzącego z następujących roślin:

• bagno zwyczajne (Rhododendron tomentosum = Ledum palustre),
• bieluń (Datura),
• kalmia szerokolistna (Kalmia latifolia),
• pokrzyk wilcza jagoda (Atropa belladonna),
• różanecznik ostrokończysty (Rhododendron mucronulatum).

W Polsce do skażenia miodów toksynami pochodzącymi z kwiatów trujących roślin dochodzi jednak niezmiernie rzadko, gdyż zwykle w pobliżu pasiek nie występują one masowo, ale z miodami nieznanego pochodzenia może być już różnie.

Oczywiście toksyczny miód powstanie, jeśli pszczoły będą zbierać nektar głównie z wymienionych wyżej roślin. Taka sytuacja rzadko ma miejsce, bo pszczoły zbierają go z różnych roślin.

Jednak jeśli w naszym ogrodzie lub w jego pobliżu jest pasieka, warto zwrócić uwagę na to, żeby nie tworzyć dużych skupisk wymienionych wyżej, potencjalnie groźnych roślin. Oczywiście pojedyncze rośliny nie zaszkodzą.

Trujące rośliny zagrażają jednak nie tylko nam, ale też samym owadom. Wprawdzie pszczoły na ogół omijają gatunki kwiatów, które mogą być dla nich niebezpieczne (zwykle są to rośliny zapylane przez inne owady niż pszczoły lub przez wiatr), ale może się zdarzyć, że trafią na obcy gatunek rośliny, który okaże się dla nich groźny.

Przykładem może być choćby lipa srebrzysta, która w przeciwieństwie do innych gatunków lip uważana jest za trującą dla pszczół i trzmieli. Czasami pszczoły mogą się też zatruć pyłkiem rośliny pozornie niegroźnej jak np. kasztanowiec (m.in. zwyczajny, czerwony).

Nie do końca wiadomo, dlaczego tak się dzieje, ale ponieważ najczęściej do zatruć dochodzi w czasie suchej wiosny, gdy owadom brakuje niezbędnej do trawienia wody, uważa się, że jest to wina niestrawionego pyłku, który zapycha układ pokarmowy owadów, prowadząc do ich zatrucia i śmierci. Dla pszczół trujący może być także nektar i pyłek pochodzący z kwiatów ciemiężycy czarnej, jaskrów i kaczeńca (knieć błotna). Chodzi jednak również o przypadki zbierania pyłku głównie z tych roślin, w dodatku w specyficznych warunkach (niedostatek wody).