Zawilce do ogrodu. Jakie wybrać i jak je uprawiać? Mogą kwitnąć od wiosny do jesieni!

Zawilce rosną niemal na całym świecie, występują również dziko w Polsce. Najczęściej kojarzymy zawilec gajowy, który pięknie i obficie kwitnie w kwietniu. Ale spośród około 150 gatunków tych roślin, możemy wybrać znacznie więcej.

Zawilce mają zróżnicowaną wielkość, kolory kwiatów, a także termin kwitnienia. Są takie, które zakwitają już wczesną wiosną, ale są i gatunki letnie, a także takie, które wspaniale kwitną jesienią i są piękną ozdobą późnych rabat. Te ostatnie to zawilce japońskie, które są też najbardziej okazałe, bo mogą dorastać do ponad 1 m wysokości. Poza tym mamy do wyboru, np. bardzo kolorowe zawilce koronowe, a także barwne, choć maleńkie, zawilce greckie. To zaledwie kilka przykładów. Poniżej pokazujemy, jakie zawilce warto posadzić w ogrodzie, by cieszyć się ich kwiatami od wiosny do jesieni.

Uwaga: wszystkie wymienione gatunki zawilców są wieloletnie. Trzeba jednak wiedzieć, że ich części naziemne zamierają wkrótce po kwitnieniu. U gatunków, które kwitną wiosną, następuje to już latem. Warto je więc sadzić w towarzystwie innych roślin, które latem wypełnią miejsce.

Zawilce są spokrewnione z jaskrami i podobnie jak one, większość ma pewne właściwości toksyczne. Warto uważać, żeby ich sok nie dostał się do oczu, ust czy nosa, bo wywoła podrażnienie. Nie ozdabiajmy też ich kwiatami potraw itp., bo absolutnie jeść ich nie należy. Niektóre zawilce mają też pewne właściwości lecznicze i bywają wykorzystywane w ziołolecznictwie, jednak ze względu na właściwości trujące, nie należy ich stosować na własną rękę.

Zawilce bywają też nazywane anemonami. Ta nazwa szczególnie przylgnęła do zawilców koronowych (wieńcowych), sprzedawanych jako kwiaty cięte. Jeśli spotkamy je w kwiaciarni, prawie na pewno będą opisane jako anemon. Jednak ta nazwa dotyczy również wszystkich innych zawilców, a pochodzi od nazwy botanicznej tych roślin, czyli Anemone.

Warto wiedzieć, że zawilce są związane z grecką mitologią. Te kwiaty, a dokładniej czerwone zawilce koronowe, które rosną dziko m.in. w rejonie Morza Śródziemnego i na Bliskim Wschodzie, miały powstać z krwi Adonisa. Był to niezwykle przystojny młodzieniec, kochanek bogini miłości Afrodyty, który zginął podczas polowania, zraniony przez dzika. W zwierzę miał się wcielić bóg wojny Ares, zazdrosny o Afrodytę, której również był kochankiem. Być może ta opowieść, przekazana przez Owidiusza, jest odzwierciedlaniem starszego, sumeryjskiego mitu, związanego z bogiem wegetacji – Dumuzim.

Z kolei sama nazwa anemon nawiązuje do greckiego słowa oznaczającego wiatr (ἀνεμώνη to „córka wiatru). Wiatr pojawia się także w potocznych nazwach np. zawilców gajowych, takich jak „wietrznica” i „wietrznik”, a także w języku niemieckim (Buschwindröschen), angielskim (windflower) czy rosyjskim (bетреница). Może wynikać to z faktu, że ich płatki dość łatwo ulatują z wiatrem.

Oto, jakie zawilce warto mieć w ogrodzie (w kolejności kwitnienia)

Zawilce gajowe (Anemone nemorosa) kwitną wczesną wiosną – już od końca marca, przez cały kwiecień. Rosną dziko w Polsce – w lasach często tworzą gęste łany. Mają białe kwiaty, najczęściej o sześciu płatkach, żółte pręciki i mocno powycinane liście. Są jednak też odmiany ozdobne, np. o pełnych kwiatach lub niebieskawym zabarwieniu. Zawilce gajowe nie są wysokie (10-20 cm), w dobrych warunkach rozrastają się przez podziemne kłącza. Mogą być przez to ekspansywne, ale można je też wykorzystać jako sezonową roślinę okrywową (latem ich części naziemne zamierają).

Zawilce gajowe w ogrodzie można posadzić pod drzewami liściastymi, bo dobrze rosną w cieniu i półcieniu. Lubią próchniczą i wilgotną ziemię. Najlepiej prezentują się w ogrodach leśnych i naturalistycznych. Można je sadzić np. w towarzystwie paproci czy funkii, których liście pojawiają się później i wypełniają miejsce po zawilcach.

Zawilce żółte (_Anemone ranunculoides) _są bardzo podobne do gajowych, ale mają kwiaty w żółtym kolorze. Kwitną od marca do maja. Rosną dziko w Polsce, choć nie są bardzo powszechne. Można je także uprawiać w ogrodach – mają wymagania takie, jak zawilce gajowe, ale preferują bardziej słoneczne miejsca.

Zawilce lipskie (Anemone x lipsiensis) to naturalna krzyżówka zawilca gajowego i żółtego. Rosną w lasach, gdzie występują obydwa te gatunki, ale można je także uprawiać w ogrodach (a także doczekać się ich, jeśli posadzimy zawilce gajowe i żółte). Łączą cechy obu gatunków i mają jasnożółte kwiaty. Kwitną również od marca do maja. Potrzebują próchniczej, wilgotnej ziemi i lekko ocienionego miejsca.

licencja CC BY-SA 4.0

Zawilec grecki, zwany też zawilcem wdzięcznym i zawilcem powabnym (Anemone blanda) wyglądają bardzo ładnie. Są niewielkie (10 -15 cm wys.), ale ładnie rozrastają się i obficie kwitną. Ich kwiaty pojawiają się już w marcu. Są płaskie, mają po kilkanaście wąskich płatków i wyrastają na wzniesionym pędzie. Te zawilce mają kolorowe kwiaty – występują w odcieniach fioletu, niebieskiego, różu, są też białe, niektóre odmiany mają jaśniejszą obwódkę u nasady płatków. Często są sprzedawane w wersji „miks kolorów”. Ich bulwki sadzi się jesienią. To idealne rośliny na skalniaki.

Zawilce greckie najlepiej rosną w miejscach jasnych, ale nie bardzo nasłonecznionych. Lubią próchniczą i koniecznie przepuszczalną ziemię (w mokrym podłożu latem – zgniją, a zimą – zmarzną). Są w miarę odporne na mróz, ale w zimniejszych regionach warto osłonić je np. stroiszem.

Zawilce wielkokwiatowe są też zwane zawilcami leśnymi (Anemone sylvestris). Przypominają zawilce gajowe, ale są od nich znacznie wyższe, bo dorastają do 40-50 cm wys., mają też większe kwiaty. Kwiaty są najczęściej białe, choć zdarzają się także żółte. Zarówno okwiat, jak i liście od spodu mają jedwabiste włoski. Kwitną od kwietnia do maja, ale kiedy przekwitną również wyglądają ciekawie, bo ich nasiona mają puszyste aparaty lotne. Zawilce wielkokwiatowe mają też odmiany ozdobne, np. o pełnych kwiatach.

Zawilce wielkokwiatowe można sadzić na skalniakach i rabatach. Docenią próchniczą ziemię, mogą rosnąć w słońcu lub półcieniu.

Zawilce wielkokwiatowe występują dziko w Polsce (w górach). Są pod częściową ochroną.

Zawilce apenińskie (Anemone apennina) wyglądają bardzo podobnie do zawilców greckich. Również mają kolorowe kwiaty, jednak są nieco wyższe (do 20 cm) i zakwitają później, bo w maju. Warto posadzić jedne i drugie, dzięki czemu będzie się wydawało, że te kwiaty kwitną bardzo długo. Zawilce apenińskie również pochodzą z południa Europy i mają wymagania takie jak greckie.

Zawilce narcyzowate (Anemone narcisissiflora) należą do bardziej okazałych, bo dorastają do 50-70 cm wys. Mają częściowo owłosioną łodygę, na szczycie której wyrasta po kilka kwiatów. Tuż pod nimi wyrasta „kryza” niewielkich, pierzastych liści. Dodatkowo liście tzw. odziomkowe, tworzą średniej wielkości kępy. Zawilce narcyzowate rosną dziko w Polsce, ale tylko w niektórych górach. Od 2014 r. są pod częściową ochroną (nie wolno ich zrywać bez zezwolenia). Zawilce narcyzowate kwitną od czerwca do sierpnia.

Sprawdź: Jak uprawiać pachnące narcyzy białe i które to są "te prawdziwe"

Zawilce narcyzowate, jako rośliny górskie, świetnie nadają się na skalniaki, ale też rabaty kwiatowe. Najbardziej odpowiadają im miejsca jasne, ale nie bardzo słoneczne (mogą rosnąć również w bardziej nasłonecznionych, ale potrzebują wtedy podlewania). Powinny mieć żyzną i lekko wilgotną ziemię, jednak zimą źle znoszą nadmiar wody, dlatego podłoże powinno być przepuszczalne. Są odporne na mróz.

Zawilce koronowe są także nazywane zawilcami wieńcowatymi (Anemone coronaria) są wyjątkowo kolorowe i ozdobne. Są to rośliny średniej wielkości (ok. 30-40 cm wys.), ale ich kwiaty są stosunkowo duże. Mają płatki w różnych kolorach – podstawowym kolorem jest czerwony, ale są także odmiany kwitnące na różowo, odcienie niebieskiego i biało. Środek kwiatu i pylniki są ciemne, niemal czarne. Przypominają one koronę lub wieniec – stąd nazwa rośliny. Dodatkowo są odmiany o kwiatach z jasnymi obwódkami, a także półpełnymi i pełnymi. Kwitną od kwietnia/maja do czerwca/lipca (zależy to od terminu sadzenia).

Zawilce wieńcowe potrzebują ciepłego i słonecznego miejsca oraz żyznej i przepuszczalnej ziemi, która będzie lekko wilgotna. Zawilce koronowe pochodzą z regionu Morza Śródziemnego i Bliskiego Wschodu, dlatego nie są w pełni odporne ma mróz. W zimniejszych rejonach Polski ich bulwki warto wykopywać jesienią i sadzić ponownie wiosną. Zimowanie w gruncie można zaryzykować w cieplejszych regionach, ale i tak lepiej je okryć.

Zawilce japońskie (Anemone japonica) to wyjątkowo okazałe kwiaty. W zależności od odmiany osiągają od 50 do 130 cm wys. i tworzą ładne kępy. Pomimo że są duże, ich pokrój jest delikatny i nie dominują nad innymi kwiatami na rabacie.

Zawilce japońskie mają duże kwiaty, które pojawiają się na szczytach rozgałęzionych łodyg i pierzaste, lekko owłosione liście. Kwiaty są w odcieniach różu – od bardzo bladego po niemal purpurowy, a także białe, do tego mają żółte środki. Poza pojedynczymi, są też pełne i półpełne. Jedną z ich zalet jest to, że kwitną od sierpnia do przymrozków. Poza zawilcami japońskimi są także zawilce mieszańcowe (czasem zaliczane do tego gatunku), które są bardzo do nich podobne, zarówno z wyglądu, jak i pod względem wymagań.

Zawilce japońskie (i mieszańcowe) najbardziej lubią lekko ocienione miejsca i żyzną ziemię, próchniczą ziemię, która będzie stale lekko wilgotna.