Mączlik szklarniowy i warzywny (biała muszka). Jak zwalczać te szkodniki roślin

Mączliki wyglądają niewinnie, ale należą do grona najbardziej uciążliwych szkodników roślin uprawnych. Dorastają do ok. 1-2 mm długości i posiadają delikatne, wydłużone, białe skrzydła, pokryte delikatnym meszkiem (wyglądają jak posypane mąką). W zależności od gatunku, ich skrzydła mogą być białe (mączlik szklarniowy) lub ozdobione delikatnymi plamkami (mączlik warzywny). Potoczna nazwa „biała muszka” dość dobrze oddaje ich wygląd.

Duża szkodliwość mączlików związana jest z wieloma czynnikami. Owady są maleńkie i żerują na spodniej stronie liści, dlatego ciężko jest w porę je dostrzec. Trudno też zauważyć ich larwy, bo choć w porównaniu do rodziców są całkiem „duże”, (ok. 3 mm długości), to mają zielonkawy kolor, więc na tle liści są prawie niewidoczne. Często mija sporo czasu, zanim zauważy się „białe muszki” na kapuście czy jarmużu.

Kolejny problem to krótki cykl życiowy mączlików, który trwa zaledwie kilkanaście dni. Z tego względu w sprzyjających warunkach (ciepła, sucha pogoda) owady mogą wydać nawet 10-12 pokoleń w ciągu roku. Mniej uciążliwe są w latach chłodnych i deszczowych, gdyż wtedy wydają tylko 3-4 pokolenia.

Sporym kłopotem w walce z mączlikami jest też brak skutecznych środków ochrony roślin, gdyż niektóre stadia rozwojowe owada są odporne na wiele preparatów.

Licencja CC BY-SA 3.0

W Polsce dokuczliwe są głównie dwa gatunki mączlików: szklarniowy (Trialeurodes vaporariorum) i warzywny (Aleyrodes proletella). Oba różnią się nieco wyglądem (warzywny na skrzydłach ma cztery ciemne plamki) i mają inne zwyczaje.

Mączlik szklarniowy rozwija się głównie na uprawach pod osłonami (szklarnie, tunele), gdzie żeruje na różnych warzywach (ogórki, fasola, sałata, pomidor, warzywa kapustne), a czasem też na roślinach ozdobnych. Uwaga: może się również pojawić na kwiatach balkonowych i domowych. Choć jest ciepłolubny i nie potrafi przetrwać zimy na zewnątrz, w ostatnich latach coraz częściej opuszcza szklarnie i zaczyna żerować też na uprawach polowych (atakuje m.in. jarmuż i kalarepę).

Zupełnie inny tryb życia prowadzi mącznik warzywny. W naszym klimacie owad potrafi przetrwać zimę na zewnątrz i bardziej gustuje w uprawach polowych niż szklarniowych (żeruje głównie na roślinach z rodziny kapustnych jak np. kapusta, jarmuż).

Mączliki mimo niewielkich rozmiarów potrafią być bardzo uciążliwe, dlatego walka z nimi jest koniecznością. Ich szkodliwość polega głównie na wysysaniu soków z liści (larwy i dorosłe owady), co bardzo osłabia rośliny. Dodatkowym zagrożeniem są też grzyby czerniowe, które chętnie rozwijają się w słodkiej spadzi, wydzielanej przez larwy (na liściach widoczne są skupiska czarnych grzybów).

Szkodnik może też infekować rośliny różnymi chorobami pochodzenia wirusowego (m.in. mozaiki).

Licencja CC BY-SA 2.5

Jeśli jednak walka z mączlikiem ma być skuteczna, musi być prowadzona na różne sposoby. Warto ją zacząć od usunięcia z okolicy upraw chwastów, na których owady mogą zimować (np. glistnik jaskółcze ziele, cykoria podróżnik).

Jeśli szkodnik pojawiał się już w ogrodzie, ale nie jest go jeszcze zbyt dużo, w pobliżu upraw należy umieścić żółte tablice lepowe, które przyciągną i unieruchomią latające owady. Pozwolą też ocenić, jak duża jest ich liczebność i wybrać dalsze metody działania.

Jeśli obszar uprawy jest niewielki (np. szklarnia, warzywnik), można spróbować opryskać warzywa preparatami roślinnymi jak np. wyciągiem z wrotyczu. Należy tylko pamiętać, aby pokrywać płynem całe rośliny, włącznie z dolną stroną liści, na której owady żerują. Opryski można powtarzać nawet 3-4 razy w miesiącu (uwaga: wrotycz jest toksyczny i nie należy pryskać nim roślin na ok. 3 tygodnie przed spożyciem).

W szklarniach możemy też spróbować metody biologicznej, polegającej na wykorzystaniu naturalnego wroga mączlika czyli dobrotnicy szklarniowej (w produkcie EN-STRIP 10). Wtedy jednak nie możemy już stosować żadnych oprysków, gdyż zniszczymy nie tylko szkodniki, ale też dobrotnicę.

Stosunkowo nowym, ale obiecującym sposobem walki z mączlikiem jest zastosowanie preparatów o działaniu mechanicznym, które zawierają lepkie substancje np. oleje, unieruchamiające szkodniki (np. Emulpar 940 EC, Siltac EC).

Kiedy jednak żadne z ekologicznych metod walki nie przynoszą pożądanego skutku, musimy sięgnąć po środki chemiczne. Na rynku preparatów przeciwko mączlikowi dostępnych jest jednak niewiele i nie do wszystkiego się nadają, dlatego przed ich zakupem, należy uzyskać na ich temat jak najwięcej informacji (np. Movento 100 SC, Mospilan 20 SP).

Licencja CC BY-SA 3.0