Len w ogrodzie. Jak go uprawiać, jaki wybrać i jak wykorzystać

Len to jedna z bardziej pożytecznych i wszechstronnych roślin. Największe znaczenie ma len zwyczajny, który dostarcza zdrowych nasion (znanych jako siemię lniane), z których również tłoczy się olej. Dodatkowo włókna jego łodyg służą do produkcji tkanin. Jednak len ma też kilka innych gatunków, o stosunkowo dużych i kolorowych kwiatach, które z powodzeniem można uprawiać w ogrodzie jako rośliny ozdobne.

Dowiedz się: Jakie właściwości ma siemię lniane, na co je stosować i jak przygotować

licencja CC BY-SA 3.0

Jako rośliny ozdobne na szczególną uwagę zasługują następujące gatunki lnu:

• len wielkokwiatowy (Linum grandiflorum) – ma rzeczywiście dość duże kwiaty (o średnicy 3-5 cm) zebrane w luźny kwiatostan. Pojawiają się one na szczycie lekko rozgałęzionej łodygi, pokrytej wąskimi liśćmi. Cała roślina dorasta do ok. 50 cm wys. Len wielkokwiatowy zachwyca kolorami kwiatów. Płatki mogą być karminowoczerwone, różowe, pomarańczowe, łososiowe, białe z ciemniejszym zabarwieniem u nasady, które tworzy „oczko” w centrum kwiatu. U roślin o jasnych płatkach oczko jest wyraźnie ciemnoczerwone. Len wielkokwiatowy jest rośliną jednoroczną. Może kwitnąć od czerwca do przymrozków;

• len trwały (Linum perenne) – jest wysoki, bo może dorastać do ok. 80 cm (ale ma też odmiany karłowe). Ma duże, błękitne kwiaty, ale jest także niska odmiana o białych kwiatach (to odmiana Nanum Album). Bardzo podobny do niego jest len narboński (Linum narbonense), z tym że jego kwiaty mogą mają niebieskofioletowe zabarwienie. Te lny są bylinami, ale niezbyt trwałymi. Kwitną od czerwca do sierpnia-września;

• len złocisty (Linum flavum) – wyróżniają go złociste kwiaty, pojawiające są po kilkanaście na jednej łodydze. Jest średniowysoki (do 50 cm). Warto zwrócić uwagę na jego odmianę Compacta, która charakteryzuje się niższym wzrostem (ok. 20 cm), ale obfitym kwitnieniem. Len złocisty jest również krótkotrwałą byliną. Kwitnie od czerwca do sierpnia;

licencja CC BY-SA 3.0

• len zwyczajny (Linum usiatissimum) – ma średniej wielkości kwiaty w charakterystycznym, intensywnie błękitnym kolorze. Zdarzają się jednak również białe kwiaty. Dorasta od 30 do 70 cm wys. Kwitnie od czerwca do lipca/sierpnia. To roślina jednoroczna.

Poza ładnymi kwiatami wszystkie lny tworzą dekoracyjne, kuliste torebki nasienne. Wyglądają one ładnie na rabacie, ale doskonale nadają się również do suchych bukietów.

Różne gatunki lnu mają zbliżone wymagania. Przede wszystkim powinny rosnąć w słonecznym miejscu. Poza tym muszą mieć przepuszczalną ziemię. Jest to szczególnie ważne dla gatunków bylinowych, które przy mokrym podłożu będą miały problem z przezimowaniem. Ale wszystkie lny preferują takie podłoże. Poza tym ziemia dla lnu powinna być w średnio żyzna i próchnicza. Bardzo dobrze rosną na podłożu wzbogaconym w kompost, który jednocześnie poprawia strukturę gleby. Na zbyt żyznych ziemiach len ma tendencję do pokładania się, więc nie należy go dodatkowo nawozić. Ważne jest to, że len lubi ziemie wapienne.

Len nie wymaga żadnej pielęgnacji poza podlewaniem, kiedy nie pada. Bo choć dobrze radzi sobie z suszą, to znacznie gorzej kwitnie, a przecież to na jego kwiatach zależy nam w ogrodzie.

Po kwitnieniu len można ściąć. U gatunków bylinowych przedłuża to nieco trwałość roślin. Ale można go również pozostawić, uzyskamy wtedy dekoracyjne torebki nasienne. Przy okazji roślina rozsieje się.

Gatunki bylinowe lnu nie są w pełni odporne na mróz. W zimniejszych regionach Polski zaleca się je okrywać stroiszem przed nadejściem mrozów. Dobremu zimowaniu nie sprzyja też mokre podłoże.

Len dość chętnie rozsiewa się sam i trzeba to wziąć pod uwagę, wprowadzając go do ogrodu. Nasiona lnu najlepiej wysiać w połowie kwietnia wprost do gruntu (tradycyjny termin to 23.04 – jak głosi przysłowie „Chcesz mieć kęs płótna dobrego, siej len na Św. Jerzego”). Można też wczesną wiosną wysiać go na rozsady. Dotyczy to szczególnie lnów bylinowych. Te ostatnie można także rozmnażać przez podział kęp (wiosną lub po kwitnieniu) lub sadzonki, pobierane i ukorzeniane latem.

Len można uprawiać i w gruncie, i w donicach. Do uprawy pojemnikowej polecane są szczególnie niższe odmiany, o kolorowych kwiatach (np. len wielkokwiatowy). Pamiętajmy, że różne gatunki lnu będą wyglądały dobrze tylko posiane w grupach. Pojedyncze rośliny kompletnie „zagubią” się na rabacie.

Lny pięknie wyglądają z różnymi polnymi kwiatami, ale też rabatowymi, np. dzwonkami (np. karpackimi, ogrodowymi), goździkami, wyżlinem większym (tzw. lwie paszcze), pogodzą się też z rudbekiami, jeżówkami, firletką kwiecistą i chalcedońską. Są też pięknym dodatkiem do łąk kwietnych. Niższe odmiany dobrze sprawdzają się na skalniakach.

Podpowiadamy: Jak założyć łąkę kwietną i co na niej posiać

Warto wiedzieć, że w Polsce występuje dziko kilka gatunków lnu, takie jak len karpacki, austriacki, włochaty, a w cieplejszych regionach – także trwały i złocisty. Można też spotkać dziko rosnący len zwyczajny, ale to uciekinier z upraw. Ta roślina nie występuje już nigdzie w stanie dzikim, a do Polski trafiła już jako roślina udomowiona (pochodzi z Bliskiego Wschodu).

Len zwyczajny jest jedną z najstarszych roślin uprawnych. Jego nasiona wykorzystywano już około 10 tysięcy lat temu na Bliskim Wschodzie, gdzie udomowiono tę roślinę. Nieco późniejsze są znaleziska pozostałości tkanin. Len był powszechnie używany w Mezopotamii i Egipcie. To właśnie lnianych pasków używano do owijania mumii, ale szyto też z niego piękne ubrania. Najstarsza zachowana sukienka powstała ponad 5 tysięcy lat temu (jest zrobiona z cienkiej lnianej tkaniny, ma dekolt w kształcie litery V, marszczony karczek i rękawy).

Len odgrywał też dużą rolę w Grecji w epoce brązu (był jednym z towarów ściąganych jako podatek przez władców mykeńskich), a także przez całą starożytność. Doceniali go również Rzymianie. Do Europy środkowej i północnej len dotarł stosunkowo wcześnie. Najstarsze znaleziska z terenu Polski pochodzą z Mozgawy, sprzed ponad 5 tysięcy lat (są związane z tzw. kulturą pucharów lejkowatych).

Przez cały czas len był, obok wełny owczej, podstawowym materiałem tkackim. Jednak przez wieki nie tylko jedzono nasiona lnu, wytwarzano olej i tkaniny. Pozostałości po obróbce (tzw. paździerze) wykorzystywano do robienia sznurów, lin, worków, a także płyt paździerzowych. Natomiast wytłoki (tzw. makuchy) były wartościową paszą. To roślina, której wszystkie części były wykorzystywane w 100%.

Jeszcze stosunkowo niedawno był powszechnie uprawiany na wsiach i wykorzystywany na potrzeby domowe. Dopiero w XX wieku kariera lnu wyhamowała. Jako materiał włókienniczy wyparła go bawełna, a potem – tworzywa sztuczne. Obecnie wraca do łask jako naturalna tkanina, a także – wartościowy olej, doceniane są także prozdrowotne właściwości jego nasion.

Botaniczna, łacińska nazwa lnu zwyczajnego – _Linum usitatissimum – _znaczy zarówno len najzwyczajniejszy, jak i len najbardziej używany.