Katalpa, czyli surmia – drzewo kojarzone z fasolą lub cygarem

Katalpa (czasem pisana jako Catalpa) pochodzi z Ameryki Północnej. Legenda podaje, ze Indianie odkryli ją w USA. Jedni czerwonoskórzy twierdzili, że dziwne drzewo wyglądem przypomina człowieka. Druga grupa Indian mówiła, że jest podobne do wielgachnej fasoli. To dlatego, że owoce tego drzewa były strączkowe, jak fasola, ale dłuższe. Druga grupa Indian stanowiła większość. To dlatego zwyciężyła nazwa: indiańska fasola.

Na początku te fasole były zielone, a gdy dojrzały, zrobiły się brązowe. Pąki kształtem przypominały cygaro. To z tego powodu drzewo szybko zyskało przydomek cygarowe drzewo. Wędkarze czasem wybierali się łowić ryby, zabierając katalpę. To dlatego, że ryby na nią brały. Jako drewno opałowe katalpa też jest znana. Drewno jest lekkie, dosyć kruche, ale za to odporne na gnicie.

Katalpa to drzewo, które jest teraz popularne m.in. w ogrodach i parkach. Bywa zwana miejskim drzewem. Głównie dlatego, że nie potrzebuje wygórowanych warunków do wzrostu i rozwoju. Kwitnie od maja do lipca, a owoce wydaje po wakacjach.
– Katalpa ma jasnozielone liście w kształcie serca i kwiaty podobne do storczyków, biało-kremowe. Osiąga maksymalnie 12 metrów wysokości – mówi Jarosław Mikietyński, ogrodnik Ogrodu Botanicznego Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy. – To niezbyt dużo. Dla porównania: wierzby liczą czasem 30 metrów wysokości, a klony ponad 20. Surmia łatwo przyjmuje cięcie profilowane. To znaczy: bez problemu można uformować kształt za pomocą sekatora np. w prostokąt, kwadrat, owal czy koło. Kto chce, może hodować nawet tylko 2-metrowe tego rodzaju drzewa. Do najpopularniejszych odmian katalpy należą Aurea oraz Nana. Nie osiągają więcej niż 7 metrów wysokości.

Surmia rośnie stosunkowo szybko. Na rok przyrasta średnio 25 centymetrów. Roślina, niby delikatne drzewo, a jednak żyje nawet 150 lat. Kora zawiera taninę. To związki organiczne odstraszające zwierzęta roślinożerne.

Katalpa ma wyjątkowy zapach. – I nie chodzi o samą woń drzewa, tylko to, jak wpływa na otoczenie – podkreśla Mikietyński. – Dla człowieka jest to ledwo wyczuwalny zapach. Woń odstrasza muchy, komary i inne niepożądane owady. Pożyteczne owady, choćby pszczoły, do katalpy jednak przylatują.

Surmia lubi przepuszczalną, żyzną glebę. Na gliniastych rośnie wolniej. Silny wiatr jej przeszkadza. Sprzyja natomiast umiarkowana wilgoć i słońce. – Najlepiej byłoby, gdyby zasadzić ją w miejscu, w którym obok nie ma innych drzew i daleko od nieruchomości – kontynuuje ekspert. – Wówczas drzewo uzyska bardziej symetryczny kształt i bardziej intensywnie kwitnie. Poza tym w cieniu czy nawet półcieniu nie zakwita albo zakwita, ale nie tak bujnie.
Roślina jest odporna na mrozy, ale młode katalpy warto zabezpieczyć na zimę przez kilka sezonów z rzędu. Surmia nie jest za to odporna na mączniaka. – Szkodnika można poznać po tym, że zostawia biały nalot na roślinie – tłumaczy Mikietyński. – Najlepiej zwalczyć tę chorobę środkami chemicznymi.