Bodziszki do ogrodu. Jak uprawiać te rośliny i jakie wybrać

Bodziszki może nie należą do najbardziej efektownych kwiatów ogrodowych, ale mają bardzo wiele uroku. Są też wytrzymałe na różne warunki i łatwe w uprawie. Jednak ich różne gatunki mają różne wymagania i trzeba je wziąć po uwagę, sadząc te rośliny. Ale to oznacza też, że mamy bodziszki do słońca, do cienia i na stanowiska półcieniste. Małe, średnie i duże. Takie, które pięknie wkomponują się w rabatę kwiatową, i takie, które ozdobią skalniak, a także leśny zakątek ogrodu. Żadne nie będą wymagały specjalnych starań, poza odpowiednim wyborem i zapewnieniem podstawowych warunków uprawowych.

Bodziszki mają kilkaset gatunków i rosną na większości kontynentów. W Polsce można spotkać kilkanaście gatunków, a kilka z nich jest uprawiana jako rośliny ozdobne. Dodatkowo w ogrodach można też sadzić kilka innych gatunków.

Bodziszki (Geranium) są dość blisko spokrewnione z pelargoniami i choć nie kwitną tak okazale, można dopatrzyć się podobieństw w kształcie liści i kwiatów. Po angielsku i niemiecku pelargonie bywają potocznie nazywane „geranium” (czyli botaniczną nazwą bodziszka). Kiedyś te rośliny zaliczano do jednego gatunku, jednak od dawna są rozdzielane.

Natomiast nazwa "geranium" pochodzi od greckiej nazwy żurawia (geranos, γερανός), bo owoce bodziszków mogą kojarzyć z dziobem tego ptaka. Zresztą angielska potoczna nazwa bodziszków to właśnie cranesbill.

Bodziszki mają liście mniej lub bardziej powcinane (klapowane lub pierzastosieczne), osadzone na wyraźnych ogonkach. Liście niektórych gatunków pięknie przebarwiają się jesienią na pomarańczowo i czerwono. Coraz popularniejsze są również odmiany o kolorowych i wzorzystych liściach.

Kwiaty bodziszków mają zróżnicowaną wielkość, ale zawsze składają się z pięciu płatków. W centrum kwiatu znajduje się efektowny słupek, otoczony dziesięcioma (najczęściej) pręcikami. Płatki mają różne kolory, często są żyłkowane. Kwiaty wyrastają na szypułkach i najczęściej są bardzo liczne, co rekompensuje ich delikatny wygląd.

Bodziszki należą do mało wymagających roślin i udają się nawet początkującym ogrodnikom. Można je sadzić w kompozycjach z innymi kwiatami, albo w grupach jednogatunkowych. Jednak pamiętajmy, że żeby bodziszki wyglądały ładnie, powinno być ich co najmniej kilka. Samotny bodziszek nie zrobi żadnego efektu. Te rośliny dobrze rozrastają się i można je wykorzystać do zadarniania powierzchni.

Bodziszki nie wymagają szczególnej pielęgnacji. Dość dobrze znoszą suszę oraz mróz. Można je zasilać kompostem lub nawozem do roślin kwitnących, dzięki czemu będą kwitły naprawdę obficie (dotyczy to szczególnie większych gatunków). Bodziszki mogą rosnąć na różnych ziemiach, ale zdecydowanie nie lubią miejsc podmokłych. Najbardziej im służą przepuszczalne ziemie o lekko zasadowym lub obojętnym odczynie. Niektóre bodziszki muszą mieć słońce, inne nie – tę informację podajemy przy opisie poszczególnych gatunków.

Kiedy bodziszki przekwitną warto je przyciąć – pędy ścina się w połowie wysokości. Dzięki temu wypuszczą nowe liście, a niekiedy nawet – zakwitną ponownie (choć mniej obficie).

Bodziszki najłatwiej rozmnażać przez podział kęp. Należy ją wykopać i podzielić (lub ostrym szpadlem oddzielić część bez wykopywania całości). Bodziszki mają mocne i długie korzenie, więc w czasie wykopywania może dość do ich uszkodzenia. Jednak łatwo regenerują się i niewiele wystarczy, żeby sadzonka ukorzeniła się. Bodziszki dzieli się wiosną.

Te rośliny można też rozmnażać przez wysiew nasion, jest to jednak dość uciążliwe (wschodzą bardzo długo, potrzebują też stratyfikacji). Natomiast dość często bodziszki rozsiewają się same – ich nasiona są dosłownie wystrzeliwane przez roślinę. Nie są uciążliwe, ale jeśli chcemy zapobiec niekontrolowanemu rozsiewaniu, zetnijmy je zanim nasiona zaczną dojrzewać.

Bodziszki różnią się wyglądem i wielkością, a także pewnymi wymaganiami. Oto wybrane gatunki bodziszków.

Bodziszek czerwony (Geranium sanguineum) rośnie dziko w Polsce, ale jest też uprawiany jako roślina ozdobna. Dorasta do 25-40 cm wysokości i tworzy ładne, gęste kępy. Ma kwiaty w kolorze czerwonofioletowym, choć są też odmiany o kwiatach białych (Album), czy jasnoróżowych (Lancastriense). Najobficiej kwitnie na początku lata, ale wytwarza kwiaty do września. Czysty gatunek jest w pełni odporny na mróz i może rosnąć w słońcu lub lekkim cieniu, odmiany ozdobne wolą słońce. Jesienią jego liście pięknie przebarwiają się na czerwono.

Bodziszek korzeniasty (Geranium macrorrhizum) można wykorzystać jako roślinę zadarniającą, bo dobrze rozrasta się. Jest średnio wysoki (30 cm), ale rozłożysty. Ma przyjemny zapach (jest wykorzystywany do produkcji olejków eterycznych), a jego liście są częściowo zimozielone. Kwiaty ma różowoczerwone, z charakterystycznymi długimi pręcikami. Ma też odmiany o białych kwiatach (np. White Ness). Kwitnie od maja do czerwca/lipca. Lubi słońce i półcień, ale radzi sobie także w cieniu.

licencja CC BY-SA 4.0

Bodziszek łąkowy (Geranium pratense) ma dość duże fioletowoniebieskie kwiaty z jaśniejszymi żyłkami na płatkach. Cała roślina też jest dość okazała, bo dorasta do 50-80 cm. Kwitnie od czerwca do sierpnia. Ma m.in. odmianę o pełnych kwiatach (Plenum Volaceum). Lubi nieco wilgotniejszą ziemię niż inne bodziszki, ale nie może ona być mokra. Dobrze się czuje w półcieniu. Rośnie dziko w Polsce, kiedyś był wykorzystywany w medycynie ludowej.

Bodziszek wspaniały (Geranium x magnificum) powstał ze skrzyżowania dwóch gatunków. Jest wyjątkowo okazały – dorasta nawet do 70 cm i ma duże kwiaty o niebieskofioletowych płatkach, z ciemniejszym, fioletowym żyłkowaniem. Kwitnie bardzo obficie, ale niestety dość krótko (w czerwcu). Najlepiej rośnie w słońcu i półcieniu, natomiast w cieniu nie będzie kwitł, albo bardzo słabo.

licencja CC BY-SA 3.0

Bodziszek kantabryjski (Geranium x cantabrigiense) to również mieszaniec. Dorasta do 50-60 cm i ma okazałe kwiaty, najczęściej różowe (różne odcienie) lub białe. Nadaje się do zadarniania dużych powierzchni. Jego popularne odmiany to Cambridge o różowych kwiatach, czy Karmina – nieco niższa, o intensywnie fioletoworóżowych kwiatach.

licencja CC BY-SA 4.0

Bodziszek wielkopłatkowy (Geranium platypetalum) należy do bardziej efektownych bodziszków. Ma duże, fioletowoniebieskie kwiaty, a dorasta do 40-70 cm wysokości. Kwitnie obficie (maj-czerwiec) i chętnie powtarza kwitnienie. Jesienią jego liście ładnie przebarwiają się.

Bodziszek himalajski (Geranium himalayense) ma rozłożysty pokrój, ale dość kompaktowe rozmiary (do 30-40 cm wys.). Kwitnie w czerwcu i lipcu. Ma kwiaty o fioletowoniebieskich płatkach, najczęściej z purpurowym środkiem. Ma odmianę o pełnych kwiatach (Plena), o intensywnie niebieskich kwiatach z białym środkiem (Jonhson`s Blue). Najlepiej rośnie w słońcu i półcieniu, ale znosi też cień.

licencja CC BY-SA 4.0

Bodziszek żałobny (Geranium phaeum) wyróżnia się niezwykłym ciemnofioletowym kolorem kwiatów, które mogą wydawać się niemal czarne. Właśnie temu zawdzięcza swoją nazwę (inna to „czarna wdowa”). Są też odmiany o białych kwiatach (Album) i kolorowych liściach (Variegatum, Margaret Willson). Dorasta do 70 cm wysokości, ale ma stosunkowo smukły pokrój. Te bodziszki najlepiej czują się w półcieniu, a nawet cieniu. W Polsce występuje dziko w południowej części kraju.

Bodziszek cuchnący (Geranium robertianum) jest niewysoki i ma drobne, różowe kwiaty, osadzone na czerwonawych szypułkach. Nie jest uprawiany w ogrodach, choć jeśli mamy leśną działkę, można się o niego pokusić, bo w naturze rośnie właśnie w lasach i zaroślach. Ta roślina ma pewne właściwości lecznicze i była wykorzystywana w ziołolecznictwie. Ma m.in. właściwości antyseptyczne, przeciwzapalne i przeciwkrwotoczne. Ten bodziszek ma niezbyt przyjemny zapach, ale jest on wyczuwalny przede wszystkim po roztarciu części rośliny.

Bodziszek drobny (Geranium pusillum) ma rzeczywiście drobne, różowe kwiaty, a cała roślina dorasta do ok. 20 cm. Jest jednoroczny i uznawany za… chwast (dość intensywnie wyczerpuje z gleby składniki mineralne). Ma pewne właściwości lecznicze.